Katowickie wille przemysłowców

Echo tamtych czasów bije do dziś w samym sercu Katowic. Pomimo późniejszych przekształceń, miasto nie zatraciło całkowicie swego pierwotnego charakteru.
Są w Katowicach miejsca, w których wciąż możemy dostrzec ślady wielkich przemian XX wieku. Miejsca te lokują się głównie na osi pierwszego planu zagospodarowania przestrzennego miasta z 1856 roku, wzdłuż osi zabudowy wschód-zachód (ulice 3-go Maja oraz Warszawska). Wtedy też zaczęły powstawać wille elit władzy, przemysłu i handlu.

Pierwsze eleganckie wille ogrodowe miejscowych elit powstawały do roku ok. 1880. Najznamienitsza z nich niestety już ne istnieje. Dwukondygnacyjna willa przemysłowca i autora koncepcji rozbudowy miejskiej Katowic - Friedricha Grundmanna (1804-1887) stojąca u zbiegu ulic Warszawskiej i Bankowej została barbarzyńsko zburzona decyzją wojewódzkich władz partyjnych z motywacji politycznych w późnych latach sześćdziesiątych XX wieku. Obecnie w jej miejscu stoi katowicka siedziba NBP.

Kilka lat później, w latach siedemdziesiątych te same motywacje polityczne przyświecały bezsensownemu wyburzeniu pałacyku von Tiele-Wincklerów, który stał na terenie dawnego parku dworskiego (dzisiaj miejsce na skwerze pomiędzy Pomnikiem Powstańców Śląskich a hotelem "Katowice").

Z obiektów, które zachowały się do dnia dzisiejszego najciekawiej prezentują się te stojące przy reprezentacyjnej ulicy Warszawskiej, a wśród nich należy wymienić:

-willę budowniczego Juliusza Hasse z lat 1872-1873 (ul. Warszawska 42),
-willę lekarza miejskiego ówczesnych Katowic Richarda Holtze z ok. 1873 (ul. Warszawska 31),
-willę Kramstów, zaprojektowaną przez Juliusza Haase, z roku 1874 (ul. Warszawska 37)

Oprócz willi ogrodowych stanęły w mieście reprezentacyjne miejskie siedziby bogatej burżuazji. Wznosili je przemysłowcy, sytuując w bezpośrednim sąsiedztwie swoich zakładów przemysłowych. Do nich należy neorenesansowy italianizujący pałac właścicieli tartaku i składu drewna braci Abrahama i Josefa Goldsteinów z ok. 1870 r. (Pl. Wolności 12a). Dwukondygnacyjny budynek posiada dwie elewacje frontowe (budynek narożny), taras przylegający do elewacji ogrodowej, balkon na 4 podporach oraz pięciokondygnacyjną wieżę w narożniku. Warte uwagi są również wnętrza bogato dekorowane sztukaterią i polichromią. Jedno z reprezentacyjnych wnętrz przykryte jest drewnianym kasetonowym stropem wykładanym bogato złoconym kurdybanem. Innym interesującym przykładem rezydencji miejskiej jest ceglana (z kamiennymi obramieniami otworów) willa fabrykanta Gerdesa (ul. Wojewódzka 42), również neorenesansowa, lecz utrzymana w konwencji renesansu północnego.

Wille te, choć z czasem przysłonięte przez rozmach rozbudowującej się wielkomiejskości Katowic, ich kamienic i siedzib urzędów , wciąż stanowią ważny punkt na mapie historii miasta. Miasta, które rozwinęło się w ciągu zaledwie kilkudziesięciu lat.