Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Pisanki, kraszanki, a nawet byczki. O tradycji zdobienia jajek w Polsce

AG
Polska Press Grupa/fot. Mikołaj Suchan
Nie ma Wielkanocy bez pisanek. Kolorowe i zdobione jajka zajmują honorowe miejsce w koszyczku i na uroczystym świątecznym śniadaniu.

Chrześcijańska tradycja zdobienia jajek sięga 5000 lat wstecz, a wywodzi się z pogańskich obyczajów. Najstarsze umalowane jajko pochodzi z Mezopotamii.

W Egipcie motywem zdobniczym były skarabeusze, w Australii strusie, w Chinach kwiaty wiśni, a w Sudanie na jajkach pisano cytaty z Koranu. Do Europy zwyczaj malowania pisanek przynieśli Persowie.

Na ziemiach polskich najstarsze pisanki zostały odnaleziona podczas wykopalisk na Ostrówku w Opolu.

Jajko według kultury ludowej pełniło rolę talizmanu, który zabezpieczał przed złem. Było ono symbolem zdrowia, życia, miłości i płodności. Zakopywano je przy wejściach do domów, dawano zwierzętom, rozsypywano na strzechach. Wszystko po to, by odstraszyć złe moce.

Pisanki zostały także włączone do elementów symboliki wielkanocnej. Oznaczają one rodzącą się do życia przyrodę i nadzieję, jaką czerpią chrześcijanie z wiary w zmartwychwstanie Chrystusa.

Pisanki były darem, który miał zapewnić osobie obdarowywanej siłę, zdrowie oraz powodzenie w sprawach miłosnych. Pisanki z wierszowanymi dedykacjami dziewczęta dawały chłopcom w dowód sympatii i miłości.

Tradycyjnie jajka święci się razem z innymi pokarmami w Wielką Sobotę. W czasie wielkanocnego śniadania to właśnie jajkiem dzielą się członkowie rodziny składając sobie życzenia. Jednak nie tylko do tego wykorzystywano wielkanocne pisanki.

W czasie Wielkiej Nocy popularne były zabawy pisankami. Jedna z nich polegała na toczeniu jaj po naturalnej pochyłości gruntu. Wygrywała ta osoba, której pisanka potoczyła się najdalej. Drugą, nie mniej popularną zabawą było uderzanie o siebie wierzchołkami dwóch jajek - zwyciężał ten, którego jajko nie zostało rozbite.

Każdy region Polski wypracował własne techniki i wzory zdobienia pisanek wielkanocnych. W zależności od ozdób, które znajdują się na jajku, pisankom nadano odpowiednie nazwy.

Szczególne miejsce w zdobnictwie pisanek zajmują ornamenty roślinne i zoomorficzne. Na pisankach umieszczane są gałązki, kwiaty, szyszki, liście i owoce roślin, symbolizujące słońce, płodność oraz życie odradzające się na wiosnę.

W kulturze ludowej koń, jeleń, ryba, baran, kogut symbolizowały płodność oraz męskie siły witalne. Ptaki, takie jak bocian, skowronek, jaskółka wiosnę, a gołąb - miłość i szczęście.

Malowanki, kraszanki, byczki

Najprostsze pisanki są barwione na jeden kolor, bez żadnych wzorów. Nazywa się je malowankami, kraszankami lub byczkami. Jajka były malowane metodami naturalnymi. Kolor brązowy uzyskiwano z łupin cebuli, zielony z liści pokrzywy, bordowy z buraków, fioletowy z kwiatów maku, a czarny z owoców czarnego bzu lub łupin orzecha włoskiego.

Każdy z tych kolorów miał przypisane znaczenie. Niebieski i fioletowy symbolizowały koniec postu, zielony, żółty i różowy radość ze zmartwychwstania, a czerwony krew Chrystusa przelaną na krzyżu. Taki rodzaj pisanek jest najpopularniejszy na Mazowszu i Kaszubach.

Kraszonki

Na Śląsku Opolskim popularne jest wyskrobywanie pisanek. Na początek na jajku maluje się wzór za pomocą ostrej szpilki, noża lub żyletki. Ulubionym wzorem Polek były i nadal są motywy kwiatowe. Sama technika jest bardzo trudna i wymaga dużej cierpliwości.

Należy pamiętać, że najpierw jajko trzeba zafarbować na dany kolor, a dopiero potem można zająć się skrobaniem wzorów.

Wycinanki

W Łowiczu i Krakowie szczególnie popularne są wycinanki, czyli jajka ozdobione wzorami z kolorowego papieru. Najpierw jajko ulega zafarbowaniu, a potem dodatkowo zdobieniu wycinankami. Na pisankach najczęściej można zobaczyć kwiaty i kolorowe koguciki.

Oklejanki

Na Kurpiach w Puszczy Białej jajka ozdabiano sitowiem i kolorową włóczką. Jak to robiono? Z sitowia zdejmowano zewnętrzną warstwę i wydobywano rdzeń roślinny. Następnie jajko pokrywano klejem wytworzonym w domu, a następnie na skorupkę przyklejano sitowie lub kolorowe nitki. Takie pisanki nadal są tworzone, jednak ze względu na długi czas wykonania dekoracji, coraz rzadziej.

Pisanki

Pisanki to jajka ozdabiane techniką woskową (batikową). Polega ona na nałożeniu wzoru z roztopionego wosku za pomocą pisaczka, czyli patyczka z wbitą szpilką. Macza się go w gorącym wosku i nakłada na jajko. Kiedy pisanka wysycha wkłada się ją do barwnika, aby nabrała kolorów.

Ta forma ozdabiania jest także popularna na Lubelszczyźnie i Białostocczyźnie. W rejonie Białegostoku wprowadzono pisanki wielobarwne. Jak je wykonać? Wosk należy zdejmować stopniowo, dzięki czemu po kolejnych barwieniach na jajku pojawiają się nowe kolory.

Dziś ozdabianie jajek to prawdziwa sztuka. Cepelie i kiermasze regionalne prześcigają się w oferowaniu coraz piękniejszych pisanek.

Przy ich wykonaniu używa się bibuły, sznurka, tkaniny lub szydełka. Popularne jest też zdobienia jajek metodą tzw. quillingu, czyli tworzenia ilustracji z wąskich pasków papieru oraz decoupage'u, dekoracji z serwetek i papieru ryżowego. Bez względu na to, jak są ozdobione pisanki, każda z nich wyląduje w wielkanocnym koszyczku.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wideo
Wróć na sanok.naszemiasto.pl Nasze Miasto