Cywilizacja pochłania ich kulturę. Niezwykła wystawa w Bibliotece Jagiellońskiej

Wystawa „San i Aka. Rdzenne kultury Afryki Subsaharyjskiej” prezentowana w sali wystawowej Biblioteki Jagiellońskiej jest wydarzeniem towarzyszącym obchodom 10-lecia powstania Jagiellońskiego Centrum Badań Afrykanistycznych i VII Kongresu Afrykanistów Polskich.

- Wystawa jest pretekstem do tego, by pokazać, że Kraków ma tradycje badania Afryki. W przyszłym roku minie 90. lat, od kiedy Roman Stopa, którego chcemy tą wystawą przypomnieć i przedstawić szerszemu gronu odbiorców - pojechał do Afryki po raz pierwszy, by badać kulturę ludów Kojsan i ich języki. Sam mówił językiem mlaskowym. Dziś studenci powiedzieliby, że był "zakręcony" na punkcie tego, co robił. Był człowiekiem niezwykłym i wybitnym badaczem - wyjaśnia prof. Robert Kłosowicz, Jagiellońskie Centrum Badań Afrykanistycznych - Uznaliśmy, że to jest okazja, by wyciągnąć te obiekty z magazynów Muzeum Etnograficznego.

Wśród obiektów, które na zaledwie kilkanaście dni opuściły magazyny znalazły się m.in. oryginalne pigmejskie przedmioty codziennego użytku: ozdoby i akcesoria Sanów, takie jak naszyjniki i przystroje głowy z tłoczonych skorup jaja strusiego i rogów antylopy, łuki myśliwskie, groty i strzały, naczynia. Obiekty magazynowe uzupełnia autentyczny pigmejski domek z prywatnych zbiorów Izabeli Cywy, która od ponad dziesięciu lat pracuje w Republice Środkowoafrykańskiej wśród Pigmejów Aka, a także zbiór prac prof. Stopy przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej.

Wystawa przedstawiająca życie codzienne i kulturę materialną grupy etnicznej Pigmejów Aka z Republiki Środkowoafrykańskańskiej oraz Sanów (Buszmeni) z Namibii, Botswany i Republiki Południowej Afryki ma przybliżyć zwiedzającym różne aspekty życia codziennego tych ludów, zarówno z perspektywy historycznej lat 30. XX w. (Sanowie), jak i współczesnej (Aka).

- Pigmeje Aka do dziś żyją w zgodzi z naturą, choć dziś, w obliczu wycinaniu afrykańskich lasów na masową skalę, muszą się skupić po prostu na przetrwaniu - mówi Izabela Cywa, członkini Jagiellońskiego Centrum Badań Afrykanistycznych, kuratorka wystawy. - Udało im się przetrać do tej pory, żyjąc na własnych zasadach, ponieważ żyją w głębi buszu. Dlatego wciąż wytrwali w swojej kulturze. Ich polifoniczny śpiew został wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO. Śpiewem Aka przekazują z pokolenia na pokolenie swoją tradycję, nie mają zapisanych pieśni czy opowieści, wszystko zapamiętuje ten śpiew.

Pigmeje i Buszmeni są zaliczani do tej samej archaicznej grupy ludów niskorosłych, uchodzą za jedne z najstarszych ludów świata, prowadzą koczowniczy tryb życia, zajmują się łowiectwem i zbieractwem. Mimo to nie posługują się wspólnym językiem, nie mają świadomości wspólnej historii oraz stanowią małe, odrębne społeczności. Pigmeje zamieszkują tropikalny las równikowy, a Buszmeni obszary sawanny afrykańskiej (busz) w południowej części Afryki.

Wydarzenie jest wspólnym przedsięwzięciem Jagiellońskiego Centrum Badań Afrykanistycznych, Biblioteki Jagiellońskiej oraz Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie, które w swoich zbiorach posiada znaczną kolekcję artefaktów afrykańskich.

Wystawa w Bibliotece Jagiellońskiej potrwa do 25 maja 2024 r.