Tradycyjne potrawy wielkanocne w woj. śląskim [PRZEPISY]. Jak upiec...

Słodkie kołocze i szpajzy

W wielkanocnym jadłospisie mieszkańców powiatu gliwickiego nie może zabraknąć prawdziwego, śląskiego kołocza.

Nie mniejszą estymą niż europejski kołocz w Tworogu, Zbrosławicach i Nowym Chechle cieszy się owocowa szpajza. W świątecznym jadłospisie mieszkańców Bytomia i powiatu tarnogórskiego szpajza króluje od XIX wieku. Gospodynie domowe polecają ją jako wykwintny deser o smaku cytrynowym, wiśniowym, agrestowym, a nawet czekoladowym. A czym jest ów specjał? - Szpajza to krem z utartych z cukrem żółtek, białek, żelatyny i owoców - mówi Kosek. Do listy wielkanocnych łakoci, jedzonych przez mieszkańców Pogórza, a nawet centralnej Polski, należy dopisać tzw. chleb turecki. Ten śmiejący się ciemną skórką wypiek to ciasto drożdżowe z miodem, rodzynkami i migdałami. Czasem gospodynie dodają do niego nieco kawy zbożowej i gęstej melasy.

Murzin i chleb z myszą

Na Śląsku Cieszyńskim oprócz słodkich, drożdżowych baranków i zajączków piaskowych, domownicy w pierwszy dzień świąt Wielkiej Nocy raczą się tzw. murzinem. Na smaku i oryginalności tego wypieku poznały się nie tylko gospodynie rodem ze Skoczowa, ale też urzędnicy Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, którzy uznali, że cieszyński murzin powinien być wciągnięty na Listę Produktów Tradycyjnych województwa śląskiego.

Murzin to ciasto drożdżowe, które zaprawia się tłuszczem z wędzonki. Do środka zawija się kawałki kiełbasy, szynki lub boczku. Ciasto trzeba dobrze wypiec, żeby było chrupiące i miało odpowiedni kolor.

Jak chce tradycja, murzina powinno się piec w tzw. "piekarszczoku" - piecu na chleb, rozpalanym drewnem bukowym. Dawniej brytfankę z ciastem kładło się bezpośrednio na rozżarzonym drewnie, przez co - jak przypuszczają etnografowie - murzin zyskał kolor i... swoją nazwę. Określenie wypieku może też pochodzić od ciemnego koloru ciasta, które przed kilkudziesięciu laty było wyrabiane tylko z mąki razowej z otrębami.

Podobne specjały znajdziemy na wielkanocnych stołach w okolicach Raciborza. Tu tradycyjny, cieszyński murzin cieszył podniebienia biesiadujących, nosząc nazwę... "chleba z myszą". - Był to rodzaj chleba, w którym gospodynie zapiekały spory kawałek boczku wędzonego, całą kiełbasę lub kawałki szynki. Ten wypiek królował na stołach ziemi śląsko-morawskiej obok jaj, szynek i tradycyjnych, drożdżowych ciast - wyjaśnia Julita Ćwikła, etnograf z Muzeum w Raciborzu.

Tradycyjne potrawy wielkanocne w woj. śląskim [PRZEPISY]

Pagórek z Goczałkowic
Składniki: 5 jaj zważyć - ile zaważą, tyle mąki wrocławskiej, cukru i masła lub margaryny, płaska łyżeczka proszku do pieczenia, sok z cytryny, skórka otarta z cytryny.
Masło ucierać z cukrem, dodawać kolejne żółtka. Ucierać dosypując mąkę wymieszaną z proszkiem do pieczenia i sok z cytryny. Skórkę z cytryny wmieszać do ciasta. Z białek ubić pianę i połączyć ją z ciastem. Foremkę wysmarować tłuszczem, obsypać tartą bułką i nałożyć ciasto. Piec pół godziny w 160 st. Babkę można polukrować lukrem z żółtka, soku cytrynowego i cukru pudru.

Baba ajerkoniakowa z Piekar Śląskich
Składniki: 5 jaj, 25 dag cukru pudru, 1 szklanka oleju, 1 szklanka domowego ajerkoniaku, 13 dag mąki pszennej, 13 dag mąki ziemniaczanej, olejek rumowy, cukier waniliowy, mały proszek do pieczenia. Żółtka utrzeć z cukrem pudrem, dodać cukier waniliowy i olejek rumowy. Następnie dodawać na przemian olej i ajerkoniak. Ciasto dokładnie wymieszać z mąką i proszkiem do pieczenia. Wylać na formę posmarowaną tłuszczem i bułką tartą. Piec godzinę w temperaturze 185 st. Po ostudzeniu można udekorować.

Mazurek cygański z Siemianowic
Składniki: 50 g orzechów laskowych, 50 g migdałów, 50 g smażonej skórki pomarańczowej, 120 g suszonych daktyli, śliwek i żurawiny, 2 jajka, cytryna, 110 g cukru, 150 g mąki, 2 wafle, lukier.
Orzechy, migdały i suszone owoce pokroić, dodać skórkę pomarańczową, posypać łyżką mąki i wymieszać. Z białek ubić pianę. Żółtka zmiksować z cukrem, dodać skórkę i sok z cytryny. Miksując, wsypać mąkę. Dodać bakalie i białko, wymieszać. Wafle pokroić w kwadraty, ułożyć na nich ciasto. Piec 10 minut w 220 st. Wystudzone polukrować, udekorować żurawiną.

Wielkanocna baba z Żor
Składniki: 25 dag margaryny, 6 jaj, 1,5 szklanki cukru, 2 szklanki mąki, łyżeczka proszku do pieczenia, pół szklanki maku, kakao. Margarynę, żółtka i cukier zmiksować. Dodać mąkę, jedną łyżeczkę proszku do pieczenia i ubite białka, i to wszystko powolutku mieszać łyżką plastikową. Podzielić powstałą masę na trzy części. Do jednej dać pół szklanki maku, do drugiej 2 łyżki kakao, a do trzeciej nic. Potem wlać do formy masę makową, potem z kakao i na górę białą masę. Piec 50 minut w 200 st.

Złota babka piaskowa z Zawiercia
Składniki: 200 g masła, 150 g cukru, 125 g mąki tortowej, 70 g skrobi, 35 g budyniu waniliowego, 15 g cukru waniliowego, 5 jaj, 2 łyżki wódki, 1 łyżeczka proszku do pieczenia, pół łyżeczki soli.
Roztopić masło w rondlu, wystudzić. Do białek dodać cukier waniliowy, ubić na sztywno. Potem wmieszać żółtka i dodać dwie łyżki wódki. Następnie mąkę wymieszać ze skrobią, budyniem, solą i proszkiem do pieczenia. Do masy wsypywać trochę mąki i rozmieszać. Do ciasta dodać mąkę i roztopione masło. Przelać ciasto do formy, piec godzinę w 180 st.

Czytaj dalej...

Kołocz europejski z Gierałtowic
Składniki: Ciasto: 400 g mąki, pół szklanki cukru, 3/4 szklanki mleka, 2 jajka, 100 g masła, 40 g drożdży, szczypta soli. Masa serowa: 3 jajka, 250 g cukru, 1 cukier waniliowy, 1,3 kg tłustego twarogu, pół budyniu waniliowego, 100 g rodzynek, 2 łyżeczki skórki cytryny, olejek cytrynowy, 2 płaskie łyżki mąki krupczatki. Kruszonka: 300 g mąki, 200 g masła, 100 g cukru, 1 żółtko, 1 łyżka kakao, 1 cukier waniliowy. Wyrobić ciasto, na wierzch dodać masę serową i kruszonkę. Piec około 40 minut w 160 st.

Biszkopt śliwkowy z Rudy Śląskiej
Składniki: 0,5 kg śliwek kalifornijskich, 1,5 szklanki czystej wódki, 6 jaj, 6 łyżek cukru, 5 łyżek mąki pszennej, ł