7 nadziei Śląska i Zagłębia: Stowarzyszenie Genius Loci - Duch Miejsca

Stowarzyszenie Genius Loci – Duch Miejsca w Rudzie Śląskiej jest związane z jedną z dzielnic Rudy Śląskiej – Kochłowicami. Zostało powołane w 2007 r. dla troski o dziedzictwo historyczne i społeczne; przeszłość, współczesność oraz perspektywy Górnego Śląska. Jego działalność obejmuje nie tylko Kochłowice czy Rudę Śląską, ale cały teren historycznego Górnego Śląska, a zwłaszcza jego przemysłową część. Działalność Genius Loci skupia się na obszarze rozmaitych form edukacji kulturowej, historycznej oraz – poprzez te dwie formy – edukacji obywatelskiej.

Największe, przeprowadzone dotychczas projekty Genius Loci to:

Organizacja w 2010 r. Jubileuszu 650-lecia Kochłowic, zrealizowana poprzez projekt „Wszystkie drogi prowadzą do Kochłowic. Młodzi kochłowiczanie szukają korzeni” w ramach programu „Młodzież w działaniu”. Obchody Jubileuszu obejmowały szereg imprez gromadzących w sumie setki osób: akcję rozdawania drzewek, sesję historyczną, wycieczki po atrakcyjnych miejscach Rudy Śląskiej oraz festyn.

Projekt fotograficzny „Ocalić od zapomnienia”, mający na celu dokumentację i promocję postindustrialnych przestrzeni Górnego Śląska pamiątek przeszłości, często ginących na naszych oczach (realizowany już 4 rok, udokumentowano 49 zakładów, 38 tyś zdjęć).

Współorganizacja corocznych Górnośląskich Dni Dziedzictwa (od 2007 r.) – imprezy zainicjowanej i koordynowanej przez Młodzież Górnośląską, promującej materialną spuściznę kulturową Śląska poprzez wycieczki, wystawy, odczyty etc.

Projekt „Gródek kochlowski” – już w 2007 roku stowarzyszenie objęło opieką Średniowieczny gródek stożkowy w Kochłowicach, a 21 kwietnia 2009 r. jest jego społecznym opiekunem zabytku. W związku z tym członkowie co roku organizują warsztaty terenowe dla uczniów okolicznych szkół, które są połączone ze sprzątaniem grodziska, regularnie wydają publikacje popularnonaukowe na jego temat oraz prowadzą akcje promocyjne w prasie i mediach lokalnych. Stowarzyszenie prowadzi też stały monitoring tego miejsca.

Projekt edukacyjny „Wirek oczami uczniów” - ma na celu przybliżyć młodym ludziom, mieszkańcom dzielnicy Wirek miasta Ruda Śląska, przeszłość ich „małej ojczyzny”. Uczniowie przez kilka miesięcy uczestniczyli w warsztatach i wycieczkach, w czasie których gromadzili materiały potrzebne do stworzenia wirtualnego przewodnika po historii i zabytkach Wirku w formie strony internetowej. Projekt został zainicjowany w roku szkolnym 2009/2010, w obecnym uczniowie gromadzą materiały potrzebne kręconych przez nich samych filmów.

Zainicjowany w 2009 r. projekt „Dziadek z Wehrmachtu”, którego zamierzeniem jest zebranie relacji (nagranych historii życia) żyjących jeszcze Górnoślązaków, którzy brali udział w II wojnie światowej jako żołnierze Wehrmachtu. Efektem końcowym projektu będzie tematyczna wystawa oraz materiały edukacyjne dla nauczycieli historii i edukacji regionalnej.

Rozmowa z Marcinem Jarząbkiem, prezesem stowarzyszenia Genius Loci – Duch Miejsca.

Jak wypadły Wasze plany, cele w zderzeniu z rzeczywistością? Jakie problemy napotkaliście?

Hmm, chyba wypadły nie najgorzej. Być może dlatego, że nie stawialiśmy rzeczywistości warunków wstępnych, a więc cieszyło nas wszystko, co od niej otrzymaliśmy. Zaczynaliśmy od wielkich marzeń i drobnych działań. Nie oznacza to, że wszystko nam wyszło – od 2007 r. parę działań czy pomysłów czeka nam wciąż na swój czas, jednak nie z powodu „skrzeczącej rzeczywistości”, ale raczej przez ograniczenia samego Genius Loci. Zderzenie z rzeczywistością pokazało granice naszych sił i naszego czasu. Poza tym nasz główny cel – przemiana świadomości kochłowiczan, mieszkańców Rudy Śląskiej, GOP-u ku wartościom górnośląskiego dziedzictwa i obywatelskim postawom pozostanie celem pewnie przez wiele kolejnych lat. Problemy mamy chyba podobne jak wiele podobnych organizacji. Stowarzyszenie, nawet nieduże, zmaga się z biurokracją jak w dużej firmie. Wciąż uczymy się też na błędach, nierzadko własnych.

Czy Śląsk/Zagłębie jest dobrym miejscem do realizacji niesztampowych przedsięwzięć? Czy da się tu zrobić "coś wielkiego" bez wsparcia biznesu lub polityki?

Tak, to miejsce, które aż się prosi o działania nowatorskie, oryginalne. Tyle tylko, że te są dużo trudniejsze przedsięwzięcia niż „klasyczne” formy działania. Górny Śląsk stwarza wiele nowych wyzwań, właśnie przez to, ze ciągle jest w nim wiele do zrobienia. „Wyzwanie” to coś, co irytuje i chce się to jakoś zmienić. W Genius Loci jesteśmy mocno przekonani, że miejsce, w którym nam przyszło żyć, posiada tą magiczną na poły właściwość: tj. swojego dobrego ducha. Wierzymy, że Górny Śląsk mimo wielu problemów i ułomności jest jednak niebanalny i niezwykły. I dlatego staramy się pod patyną codzienności i zapomnienia dostrzegać to właśnie, co stanowi o istocie i prawdziwym pięknie. Stąd pewnie biorą się pomysły robienia zdjęć wielkim zakładom przemysłowym, takie jak nasze „Ocalić od zapomnienia”. Ufamy, że sens owej energii zawartej w murach i ludziach leży nie w bezrefleksyjnym odtwarzaniu przeszłości, ale raczej w twórczym wykorzystywaniu jej do wyznaczania sobie odważnych celów i dążeń. Czy da się coś zrobić bez wsparcia polityki i biznesu? Tak i przykłady tego są nawet w naszych Kochłowicach: kto odwiedził schron bojowy nr 75, ten zaświadczy. Inna sprawa, że trzeba się przy tym nieźle nagimnastykować. Najważniejsi są ludzie, pełni zapału i ciekawych pomysłów, którzy chętnie poświęcają swój wolny czas, by zrobić coś dobrego dla innych. Wiadomo, że pieniądze i możni protektorzy są zawsze bardzo przydatni, ale sami nie wystarczą.

Jakich inicjatyw Waszym zdaniem potrzebuje nasz region?

Można by odpowiedzieć: Górny Śląsk i Zagłębie potrzebują każdej dobrej inicjatywy, potrzebuje wszystkich dobrych inicjatyw. Z naszego podwórka możemy wymienić trzy: ochronę i rewitalizację dziedzictwa materialnego, pomyślaną kompleksowo dla całego GOP-u; wszelkie pomysły oddolne i projekty partycypacji obywatelskiej z prawdziwego zdarzenia, choćby przy kształtowaniu przestrzeni publicznych; oraz – last but not east – dobrą edukację lokalną, regionalną i obywatelską. Aha, do tego GOP potrzebuje sprawnej komunikacji miejskiej i infrastruktury rowerowej z prawdziwego zdarzenia. Bez tego wszystkiego będziemy metropolią tylko z nazwy.

Czy nadal planujecie iść tą drogą? A może macie inne plany? Jakie?

Rok 2010 był dla nas czasem bardzo intensywnej pracy, ale w sumie bardzo udanym i dobrze wykorzystanym. I pod tym względem w tym roku nie zamierzamy zmieniać naszego kursu. Wiele projektów, które realizujemy, to działania długofalowe, obliczone na wiele lat i chcemy je po prostu skutecznie kontynuować: nadal zajmujemy się Gródkiem Kochlowskim oraz fotografujemy i pokazujemy znikający przemysłowy krajobraz i detal. Kolejny rok też razem z uczniami szkoły podstawowej z Wirku będziemy poznawać tę rudzką dzielnicę. Na brak nowości też nie narzekamy: po paru latach udziału w Górnośląskich Dniach Dziedzictwa w tym roku będziemy już ich współkoordynatorami. Zaczynamy też współpracę z Biurem ESK 2016 Katowice, a – jeśli się powiedzie nasz plan – także współpracę międzynarodową z Niemcami i Ukrainą. Nowości i aktywności nie zabraknie!

Ten materiał bierze udział w konkursie do dziennikarzy obywatelskich "Tym żyje miasto" Zapraszamy wszystkich mieszkańców MM do wzięcia udziału w konkursie na najlepsze materiały dziennikarzy obywatelskich! Opublikuj swój materiał w portalu MMSilesia.pl a weźmie on automatycznie udział w konkursie, w którym łączna pula nagród to 500 złotych!