Chorzów

Pamięć miasta kryje się w tabliczkach z imionami i nazwiskami dawnych mieszkańców. 1 listopada mamy wiele obowiązków, bo trzeba odwiedzić groby nie tylko krewnych, ale i przyjaciół czy sąsiadów.

Prawdopodobnie "trasa" naszych prywatnych miejsc pamięci jest zbieżna z listą najważniejszych miejsc dla miasta. Dlatego warto wziąć o dwie, trzy świeczki więcej, by zapalić je, jako dowód pamięci i szacunku, na grobach patronów ulic, dawnych burmistrzów, lekarzy czy nauczycieli.

Adam Lapski, szef Stowarzyszenia Miłośników Chorzowa, przypomina, że na terenie miasta mamy dziewięć cmentarzy. - Najstarszym jest cmentarz przy ewangelickim kościele Elżbiety, zresztą najstarszym murowanym kościele w Chorzowie - mówi Lapski. Cmentarz powstał już w 1820 roku. Tu spoczął Wilhelm Wagner, dyrektor dwóch szpitali, tu też leżą fotograficy z rodziny Tschentscher. Gdy zwrócimy się twarzą ku kościołowi, po prawej ręce będziemy mieć najstarsze nagrobki. Jest ich tylko kilka, wszystkie mają formę brył.

Za to najstarszym katolickim cmentarzem jest ten przy kościele św. Barbary. Pochodzi z 1850 roku. Tu leży Henryk Majętny, dowódca powstań śląskich. Przy św. Barbarze jest też pochowany Juliusz Ligoń, jeden z najważniejszych dla historii Chorzowa ludzi. Jego pomnik - grobowiec, dłuta rzeźbiarza chorzowskiego Rajnholda Domina, został odsłonięty w 1949 r. Na tym grobie warto zapalić znicz, bo już za nieco ponad dwa tygodnie, 17 listopada będziemy obchodzić 120. rocznicę śmierci tego wielkiego propolskiego działacza.

Lapski wylicza kolejne osoby, o których warto pamiętać. Jeden z najstarszych nagrobków na cmentarzu przy św. Barbarze upamiętnia Stanisława Kostkę Czernie- jewskiego, wydawcę i redaktora "Gazety Katolickiej" w Królewskiej Hucie. Tu też został pochowany ks. Jan Bujara, autor m.in. znanej na Śląsku, kościelnej pieśni: "Matko Piekarska, opiekunko sławna".

Najwięcej chorzowian przyjdzie pojutrze na cmentarz przy kościele św. Jadwigi. To największy cmentarz w mieście - zajmuje ok. pięciu hektarów. Założony został w 1889 roku. - Przygotowania już trwają, wiele osób sprząta groby na kilka dni przed 1 listopada, dlatego są tony śmieci do wiezienia - mówi ksiądz Emanuel Pietryga, proboszcz św. Jadwigi. W naszym mieście nie ma takiej tradycji kwestowania na cmentarzach, jak choćby w sąsiednim Bytomiu. Tam na zabytkowym cmentarzu Mater Dolorosa artyści, samorządowcy czy dziennikarze przez cały świąteczny dzień stoją z puszkami przed cmentarną bramą. Zbierają pieniądze na renowację najstarszych, najczęściej skandalicznie już zniszczonych grobowców. Pod sąsiednim cmentarzem potomkowie lwowiaków zbierają datki na pomoc Polakom mieszkającym na Wschodzie. Ale w naszym mieście też możemy 1 listopada pomóc w ocaleniu pamięci o znamienitych chorzowianach. Proboszcz Pietryga zapowiada, że pieniądze będą zbierali ministranci. Nasze datki będą wykorzystane na utrzymanie cmentarza i na remont starych nagrobków oraz grobów ksieży. - Na cmentarzu spoczywają ważne osoby, ale często nie żyje już nikt z rodziny i te groby są zaniedbane, zniszczone. Dlatego w porozumieniu z miastem, konserwatorem zabytków i Stowarzyszeniem Miłośników Chorzowa, remontujemy je - mówi ks. Pietryga.

Jednymi z wyremontowanych nagrobków są te upamiętniające Janinę Omań-kowską, posłankę na Sejm Śląski oraz Adama Pobok-Rutkowskiego, autora pierwszej monografii miasta. Na tym cmentarzu leżą też burmistrzowie Królewskiej Huty, miedzy innymi Paweł Dombek, pierwszy polski burmistrz miasta. Adam Lapski przypomina kolejne nazwiska: - Leży tu Petronela Golaszowa, działaczka oświatowa i narodowa, nazywana "polską królowa Klimzowca". Także Wojciech Samarzewski, mistrz krawiecki i działacz narodowy oraz rzeźbiarz Reinhold Tomasz Domin - mówi Lapski.

Podczas naszego spaceru warto na chwilę zatrzymać się przed neogotycką kaplicą. Niedawno została uznana za zabytek. Powstała w 1898 roku, a zaprojektował ją Ludwik Schneider, projektant wielu śląskich kościołów. Przy kaplicy znajdziemy dwa prywatne, bardzo ładne choć zniszczone nagrobki wykonane w galwanotechnice.

Ale nie tylko na cmentarnych grobach zapisana jest historia miasta. Przejeżdżając przez Maciejkowice warto zatrzymać się przy kamiennym krzyżu z 1881 roku, który stoi przy ulicy Głównej. Mieszkańcy Maciejkowic modlili się tu o odwrócenie zarazy. Zaś jej ofiary chowali w drugiej połowie XIX wieku na polu morowym, powstałym na terenie jednego z folwarków.

W innym polu kryje się ponura historia o ofiarach katastrofy górniczej z 1954 roku. Historycy różnią się w ocenie ilości ofiar pożaru w kopalni Barbara-Wyzwolenie, kiedy zginęło ponad 80 (lub 100) osób. Zdaniem niektórych, wśród ofiar mogli być więźniowie kierowani w tamtych czasach do pracy po ziemią. O tragedii przypomina krzyż stojący w polu obok kopalni.

Ważnym miejscem, które należy odwiedzić 1 listopada jest Park pod Kasztanami. Przy ul. Krzywej w XIX wieku był kirkut, czyli żydowski cmentarz. W czasie wojny zdewastowali go Niemcy. Jedyną ocalałą pamiątką po cmentarzu jest fragment muru, nie zachował się żaden nagrobek. W 1973 roku ekshumowano szczątki i przeniesiono je na bytomski cmentarz. W 2006 roku z inicjatywy Stowarzyszenia Miłośników Chorzowa postawiono tu pomnik przedstawiający dwie macewy. Zgadza się to z żydowskim myśleniem o cmentarzach - istnieją, dopóki tylko ktoś o nich pamięta, nawet gdy już nie ma na nich ani jednego nagrobka.

Zmiany organizacji ruchu i rozkładów jazdy

Jutro w godzinach rannych nastąpią zmiany w organizacji ruchu w rejonie cmentarzy. Będą obowiązywać do godzin wieczornych 1 listopada.

- Ulica Cmentarna od ul. Hajduckiej do ul. Urbanowicza będzie całkowicie wyłączona z ruchu kołowego.

- Ulica Dąbrowskiego w rejonie kościoła pw. św. Ducha od łącznicy z DTŚ po ul. Hankego zostanie objęta zakazem zatrzymywania się. Miejsca do parkowania zostaną wyznaczone na osiedlu "Ruch" oraz na ul. Wolskiego i ul. Powstańców (od ul. Omańkowskiej do ul. Hajduckiej).

- Ulica Janasa od ul. 3 Maja do ul. Opolskiego - parkowanie po prawej stronie.

- Ulica Mariańska od ul. Wojciecha do ul. Janasa parkowanie po lewej stronie. Istnieje możliwość zaparkowania samochodu w ciągu ul. Łagiewnickiej od ronda do ul. Niedurnego.

- Ulica Kalusa od ul. Kasprowicza będzie całkowicie wyłączona z ruchu kołowego.

- Ulica Drzymały na odcinku od ul. Dąbrowskiego do bramy cmentarza będzie wyłączona z ruchu.

Policjanci kierujący ruchem w rejonie cmentarzy i wyznaczonych miejsc parkingowych będą uwzględniać pojazdy osób niepełnosprawnych i kierować jak najbliżej cmentarzy z zachowaniem bezpieczeństwa ruchu.

Zamiast szukać miejsc postojowych w pobliżu cmentarzy w Chorzowie, czy odwiedzając nekropolie w miastach sąsiednich, w okresie Wszystkich Świętych można skorzystać z komunikacji miejskiej. KZK GOP wprowadził zmiany w rozkładach jazdy autobusów i tramwajów, by pomimo dni wolnych od pracy można się było w miarę szybko przemieszczać.

W sobotę i w niedzielę linie tramwajowe: 1, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 24, 26, 27, 31, 35 kursować będą wg rozkładów jazdy na soboty.

Linia zastępcza nr T-20 kursować będzie według rozkładów jazdy na soboty (w przypadku przywrócenia ruchu tramwajowego linii nr 20 do przystanku "Chorzów Ratusz", linia nie będzie kursować).

Komunikacja autobusowa funkcjonować będzie również wg sobotnich rozkładów jazdy, z następującymi zmianami:

- zwiększona zostanie częstotliwość kursowania lub wydłużone będą kursy na następujących liniach: 6, 39, 76, 109, 140, 154, 165, 175, 201, 230, 292, 616, 634, 637, 673, 674, 710 - wprowadzona zostanie zmiana taboru na następujących liniach autobusowych:%070, 12, 13, 48, 70, 72, 74, 77, 115, 130, 177, 193, 296, 632, 663, 664, 665, 675, 688, 689 i 830.

Nie będą kursować linie autobusowe obsługujące centra handlowe: S-6, S-7, S-8, S-9, S-10, S-15, 250, 750. Ponadto 31 października oraz 1 listopada linie autobusowe: 23, 39, 52, 146, 155, 230, 255 i 850 nie będą obsługiwać przystanków przy centrach handlowych (skrócenie trasy). Postój "wyrównawczy" będzie odbywać na pierwszym przystanku za centrum handlowym, zgodnie czasem podanym na tamtejszych rozkładach.

Uruchomione zostaną dodatkowe linie autobusowe (tzw. linie cmentarne): C-l, C-2, C-3 i C-4 w Gliwicach, C-5 i C-8 w Katowicach, C-6 w Sosnowcu i Będzinie, C-7 w Chorzowie i Siemianowicach Śląskich, C-9 w Mysłowicach. Za przejazd tymi autobusami obowiązywać będzie taryfa taka, jak na zwykłych liniach. W niektórych rejonach autobusy pojadą wyznaczonymi objazdami.