Elementarz śląskiej godki. Powstał pierwszy podręcznik mowy śląskiej

W tym celu ma pomóc ślabikorz, stworzony przez działaczy z Pro Loquela Silesiana (PLS) oraz przez Towarzystwo Piastowania Śląskiej Mowy Danga.

Zapoznanie się ze ślabikorzem to odwołanie do tradycji i spojrzenie w przyszłość. To nawiązanie dialogu. Elementarz śląskiej godki skierowany jest do uczniów drugiej i trzeciej klasy szkoły podstawowej. Składa się z 46 lekcji. Są one ułożone tematycznie - wg roku szkolnego. Najpierw bohaterowie ślabikorza idą do szkoły, zaczyna się jesień, nadchodzą święta itd. Wszystko koncentruje się wokół pór roku.

- Ślabikorz został wydany z końcem czerwca. W tej chwili czekamy na drugi transport. Jeśli chodzi o nauczycieli, to spodziewamy się ich oceny naszego elementarza. Jeżeli Urząd Marszałkowski poprze naszą ideę i zdobędziemy pieniądze z Unii, to sfinansowany będzie podręcznik metodyczny dla nauczycieli - mówi MM Silesii Rafał Adamus z PLS.

Kursy doszkalające dla nauczycieli są absolutnie niezbędne. Powinny powstać różnego rodzaju zajęcia i studia podyplomowe, aby nauczyciele wiedzieli, czego tak naprawdę mają uczyć.

- To, że ktoś potrafi mówić po polsku, nie znaczy, że będzie mógł uczyć tego języka. Póki co, nie ma podręczników metodycznych, nie ma dobrze opracowanych gramatyk śląszczyzny - komentuje prof. dr hab. UŚ Jolanta Tambor, językoznawczyni, która przez 2 lata pracowała wraz z zespołem nad skodyfikowaniem zasad ortograficznych pisowni śląskiej. - Myślę, że potrzebne są studia podyplomowe - regionalne, na których dowiedzieć się będzie można jak uczyć języka, jak przekazywać wiedzę o tradycji, jak ją podtrzymywać - dodaje Tambor.

Byłaby tu nauka o historii Śląska, o elementach kulturalnych. - Trzeba byłoby to rozgraniczyć między kulturę zdecydowanie ludowo-folklorystyczną i kulturę wysoką, ogólnopolską - w której uczestniczą Ślązacy. Pokazać, że na Śląsku również tworzymy najwyższą kulturę - mówi Tambor.

- Wydaje mi się, że autorzy tego podręcznika podzielają pewne poczucie, że trzeba i warto dla nas, dla przyszłych pokoleń unormować gwarę właśnie w tym momencie historycznym - uważa Piotr Rybka, doktorant Zakładu Historii Języka Polskiego na Wydziale Filologicznym UŚ. - Taka praca, nawet w formie elementarza dla dzieci, jest również dokumentem, świadczącym o tym, co w danym momencie historycznym uznaje się za normę danego systemu, a co za błąd językowy. Publikacja ta jest na pewno kolejną oznaką, iż inaczej postrzega, a zwłaszcza inaczej wartościuje się obecnie dialekt śląski. To również składa się na ideowe bądź symboliczne znaczenie takiego elementarza - dodaje Rybka.

Czy można już mówić o sukcesie pierwszego śląskiego elementarza? Podjęta inicjatywa ma wpłynąć na świadomość językową uczniów i nauczycieli. Ślabikorz pokazuje, że odrębność językowa jest interesująca i warto ją poznać.

- Trudno mi przesądzać o sukcesie elementarza. Idea z całą pewnością jest warta czasu i wysiłku. Natomiast powodzenie praktyczne takiego podręcznika będzie zależało od sposobu jego wykorzystania na zajęciach - mówi Rybka.

- Nie jestem pewna, czy mowa śląska jest na tyle rozwinięta, aby udźwignąć treści intelektualne i abstrakcje. W filozofii i w innych naukach w wydaniu akademickim, śląszczyzna raczej się nie sprawdzi. Dodam jednak, że świadomość dialektalna jest bardzo ważna - mówi studentka V roku filologii polskiej UŚ.

Można się zastanawiać, czy uczniom naprawdę potrzebna jest wiedza na temat gwary?

- Przede wszystkim ważna jest zmiana postrzegania gwary wśród uczniów: to nie jest język potoczny, niechlujny, to nie jest język kloszardów, osób biednych lub niewykształconych. To nie język Ferdynanda Kiepskiego, ale żywy zabytek językowy, w którym widoczna jest historia polszczyzny ogólnej - mówi Piotr Rybka.

Niestety, obserwujemy powolną, aczkolwiek bardzo zauważalną zmianę, która dotyczy mowy śląskiej - zajmuje ona coraz słabszą pozycję. Oczywiście, Elementarz śląskiej godki natychmiast nie zakończy tego złożonego procesu, ale być może zapoczątkuje coś nowego.