Fauna i flora występująca na obszarach Natura 2000 w woj. śląskim [ZDJĘCIA]

Traszka grzebieniasta
Na terenach podmokłych, w sąsiedztwie zarośniętych, mulistych, ale z czystą wodą zbiorników występuje ziemnowodny płaz - traszka grzebieniasta. Zauważono ją m.in. w Dolinie Małej Panwi i w obszarze Walaszczyki w Częstochowie. Jest naszą największą i jednocześnie najskromniej ubarwioną traszką. Nazwę zawdzięcza charakterystycznemu grzebieniowi, który występuje u samców w szacie godowej. Traszki zimują zagrzebane w norach, m.in. pod korzeniami drzew, grubą warstwą mchów, w szczelinach skał, a nawet w piwnicach wiejskich domów. Te, które pozostały w wodzie, zimują zagrzebane w mule na dnie zbiornika.

Dwa endemity i rosiczka
Na północy regionu swoje jedyne na świecie stanowiska mają dwa gatunki roślin (ze względu na tę wyjątkowość nazywane endemitami). To warzucha polska - która jeszcze do 1970 r. występowała w obszarze źródliskowym strumienia Biała koło Olkusza. Jednak z powodu osuszenia terenu stanowisko zniknęło, a warzuchę udało się uratować tworząc zastępcze miejsca. Dziś rośnie w źródliskach w ostojach: Środkowojurajskiej, Kroczyckiej i w Źródłach Rajecznicy.

Drugim endemitem jest niewielkich rozmiarów przytulia krakowska występująca w Ostoi Olsztyńsko-Mirowskiej na Górze Zamkowej w Olsztynie i na pobliskich wzgórzach. Rosiczka okrągłolistna jest gatunkiem charakterystycznym dla torfowisk. Rośnie na glebach ubogich w azot. Braki azotu uzupełnia poprzez owadożerność. Na powierzchni liści gruczoły przypominające rogi ślimaka wydzielają słodką, lepką ciecz, wabiącą owady.

Dawniej rosiczkę używano do odstraszania złych duchów - zakopywano ją w mieszkaniu i oborze. Rośnie na obszarach: Bagno w Korzonku, Bagno Bruch koło Pyrzowic i Torfowisko przy Dolinie Kocinki.

Poluje jak dusiciel...
W Ostoi Kroczyckiej, na dobrze nasłonecznionych, suchych i kamienistych wzgórzach wapiennych żyje niegroźny wąż, często mylony ze żmiją zygzakowatą - gniewosz plamisty. Od żmii odróżnia go smukła i niewyodrębniona od reszty ciała głowa, okrągła źrenica i połyskujące łuski. Żywi się głównie jaszczurkami i padalcami oraz małymi gryzoniami. Polując zachowuje się jak dusiciel: szybkim wyrzutem chwyta ofiary za pysk, obezwładnia je, owijając się wokół i połyka w całości.

Obuwik to kwiat jak bucik
Obuwik pospolity to największy nasz storczyk. Pierwszy raz kwitnie dopiero po 6-8 latach od skiełkowania. Rośnie przede wszystkim na obszarze Buczyny w Szypowicach i na obszarze Las Niwiski. Jego nazwa pochodzi od części kwiatu zwanej warżką, która przypomina... bucik. Zapach i barwa kwiatu przyciąga owady.

Dobrze wiedzieć o bobrze
W północnej części województwa żyje zdecydowana większość populacji bobra europejskiego na Śląsku. Jest on też obecny na wszystkich obszarach Natura 2000 związanych ze środowiskiem wodnym. Bóbr jest największym gryzoniem Eurazji i żywi się wyłącznie pokarmem roślinnym. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu gatunek ten był na granicy wymarcia. W wyniku jego reintrodukcji do środowiska zajmuje niemal każdy ciek i sąsiedztwo zbiorników wodnych. Warto pamiętać, że bobry mają wrodzony talent melioracyjny, dzięki któremu następuje wzrost lokalnej retencji wody. Bobry przyczyniają się do denaturalizacji (a nie naturalizacji) siedlisk i zabezpieczają nadrzeczne tereny przed powodzią. Licząc pieniądze przeznaczane na retencję wody pamiętajmy, że bobry wykonują prace melioracyjne za darmo.

Pachnący chrząszcz
Na wielu przydrożnych drzewach, a także w starych lasach dębowych i bukowych ( np. Stawiska i Ostoja Złotopotocka), żyje największy w Europie Środkowej chrząszcz - pachnica dębowa. Polską nazwę zawdzięcza przyjemnemu zapachowi, który wydzielają samce. Dorosłe chrząszcze dorastają nawet do 4 cm długości. Świat pachnicy dębowej jest prosty: to dziupla z próchnem i najbliższe konary drzewa.

Pachnica dębowa jest reliktem lasów pierwotnych - z dużym udziałem drzew starych, ale żywych i dziuplastych. Takie drzewa praktycznie nie występują już w lasach. Gatunek ten zasiedla głównie drzewa w alejach przydrożnych. Wiele wskazuje, że pachnica może zniknąć wraz z ostatnimi, rosnącymi przy drodze drzewami dziuplastymi.

Czysta woda dla minoga
W górnym biegu potoków i niewielkich rzek, np. w Białce Lelowskiej, żyje prymitywny kręgowiec wodny - minóg strumieniowy. Preferuje wody bardzo czyste, a większą część życia, od trzech do sześciu lat, spędza jako larwa zagrzebany w piasku. Odżywia się wówczas odfiltrowując drobny pokarm z toni wodnej. W ostatnim roku życia, latem, po przeobrażeniu, dorosłe osobniki odbywają tarło, po czym giną, ponieważ w okresie dojrzałym nie przyjmują żadnego pokarmu. Zanieczyszczenie ściekami i prace hydrotechniczne związane z modyfikacją koryta stanowią główne zagrożenie dla tego gatunku.

Nasi sprzymierzeńcy
Przedmiotem ochrony w kilku obszarach Natura 2000, m.in. w ostoi Szachownica i Ostoi Olsztyńsko-Mirowskiej, są nietoperze - jedyne ssaki zdolne do aktywnego lotu. Wszystkie gatunki żyjące w Polsce żywią się wyłącznie owadami. Są zatem naszymi naturalnymi sprzymierzeńcami w walce z komarami, meszkami i muchami. Wielu ludziom kojarzą się z latającymi myszami. W przeciwieństwie do tych gryzoni są długowieczne - żyją nawet 40 lat.

Języczka też zagrożona
W dolinie Pilicy w ostoi Suchy Młyn występuje rzadko spotykana języczka syberyjska. Przy sprzyjających warunkach może dorastać nawet do 2 m wysokości. Gatunek ten występuje tylko na 5 stanowiskach w Polsce i jest zaliczany do krytycznie zagrożonych.