Jan Miodek "Od siedmiu boleści"

W historii ludzkości liczba siedem obrosła wyjątkowo licznymi znaczeniami o charakterze symbolicznym. Na starożytnym Bliskim Wschodzie np. uważana była za liczbę świętą - może dlatego, że znano wówczas siedem ciał niebieskich (Słońce, Księżyc i pięć planet). Pitagorejczycy traktowali 7 jak liczbę mistyczną, bo złożoną z liczb 3 + 4, od niepamiętnych czasów uznawanych za szczęśliwe. Tydzień ma siedem dni, bo według Księgi Rodzaju Bóg tworzył świat przez sześć dni, a siódmego dnia odpoczywał. Żydzi co siedem lat dawali ziemi ornej i winnicom odpocząć. W Objawieniu św. Jana mamy 7 kościołów Azji, 7 świeczników, 7 gwiazd, 7 pieczęci, 7 trąb, siedmiu aniołów przed obliczem Boga, 7 znaków, 7 gromów, 7 koronowanych głów smoka, siedmiogłową bestię z morza, siedmiu aniołów z siedmioma plagami i 7 złotych czasz.

Średniowieczne chrześcijaństwo widziało w liczbie siedem tajemnicę człowieka, stworzonego przez Boga. Cztery oznacza ziemskie ciało, a trzy - duszę szukającą Boga. Siedem cnót dzieli się na cztery cnoty kardynalne (mądrość, sprawiedliwość, męstwo i umiarkowanie) i na trzy cnoty boskie (wiara, nadzieja i miłość). Mówi się też o siedmiu darach Ducha Świętego, wymienia się siedem grzechów głównych, siedem cudów świata.

Piątek przed Niedzielą Palmową z kolei jest poświęcony wspomnieniu siedmiu boleści Maryi. Oto one: proroctwo Symeona, ucieczka do Egiptu, zaginięcie dwunastoletniego Jezusa w Jerozolimie, spotkanie z Jezusem podczas Drogi Krzyżowej, Maryja pod krzyżem, zdjęcie z krzyża, złożenie Chrystusa do grobu.

Nawiązując do nich, zakonnicy jednego z polskich klasztorów - w dobrej wierze - chcieli do nazwy jednego z preparatów leczniczych dodać określenie od siedmiu boleści. Zapytali mnie jednak na wszelki wypadek, czy będzie ono wywoływało skojarzenia pozytywne.

Musiałem ich, oczywiście, odwieść od takiego pomysłu nazewniczego, bo przecież wyrażenie od siedmiu boleści, choć teologicznie związane z osobą Matki Jezusa i w tym zakresie wywołujące uczucia dodatnie, pozytywne, w języku ogólnym ma ugruntowane znaczenie negatywne, rejestrowane przez wszystkie słowniki: "o czymś, o kimś marnym, lichym, do niczego" (to taki malarz od siedmiu boleści, z niego to specjalista od siedmiu boleści, z ciebie to sportowiec od siedmiu boleści itp.). Niewątpliwie zatem preparat obdarzony przydawką od siedmiu boleści odstraszałby odbiorców takim określeniem.

Sam problem opisany przez zakonników jest bardzo ciekawy. Ukazuje konflikt, do jakiego może dojść między znaczeniem pierwotnym jakiejś formy, przechowywanym w niewielkim kręgu społecznym, a znaczeniem wtórnym, ugruntowanym w języku absolutnej większości.

PS. Uczniowie tarnogórskiego ogólniaka im. Staszica z pewnością pamiętają, jak matematyczka Jadwiga Ważewska reagowała na bezmyślną - taką czy inną - wypowiedź, a mianowicie wykrzykiwała z pasją: "Siedemdziesiąt siedem!".