Nowy stadion Górnika Zabrze. Opinia dr Krzysztofa Nawratka

Po prostu obiekt sportowy...

Poproszony o komentarz dotyczący wybranego projektu nowego stadionu dla Górnika Zabrze staję przed potrójną trudnością.
Po pierwsze nie znam konkurujących ze sobą projektów ponad materiały które można znaleźć na łamach MMSilesia, a to o wiele za mało, by móc się wypowiedzieć w pełni kompetentnie na temat przedstawionych projektów.
Po drugie, nie znam kontekstu urbanistycznego - nawet nie tyle obecnego, bo ten trochę pamiętam sprzed pięciu lat, gdy mieszkałem przez rok w Zabrzu - lecz planowanego. Nie wiem o jakiej drodze wspomina się w prezentowanym materiale. Nie rozpoznaje wszystkich budynków na prezentowanych makietach. Nie znam dokładnie planów jakie ma miasto dotyczących nowego centrum. A właśnie kontekst urbanistyczny byłby dla mnie najciekawszy.
Po trzecie wreszcie, wyraźna niechęć redakcji MMSilesia do wybranego projektu powoduje, że korzystając z dostarczonych przez redakcje materiałów narażonym jest się na podleganie określonym sugestiom.
W związku z powyższymi zastrzeżeniami moja wypowiedzieć jest warunkowa, i raczej ogólna niż wprost odnosząca się do zadanego mi pytania. Nie będzie też dotyczyła kwestii funkcjonalnych czy konstrukcyjnych - nie mam żadnych materiałów, które pozwoliłyby mi się na ten temat wypowiedzieć.

Przede wszystkim należałoby zadać sobie pytanie czym jest każda tego typu inwestycja dla miasta? Dotykamy tu bowiem emocji i symboli. Stadion Górnika - mimo wszystko, o czym za chwilę - to nie to samo co galeria handlowa.
Rzeczywiście obiekt stadionu miałby szansę być swego rodzaju ikoną miasta, jednym z symbolicznych punktów centralnych dla mieszkańców.
Oczywiście - znów - z zastrzeżeniem, że piłka nożna jest/staje się jedną ze składowych "miejskiej idei" Zabrza. Z tego punktu widzenia, obiekt stadionu musiałby posiadać symboliczną siłę i wyrazistość.
Wybranemu projektowi owej wyrazistości odmówić nie można. To wyróżnia go z grona przedstawionych projektów - jest po prostu bardziej arogancki od pozostałych. Ale czy arogancja zawsze jest zła?

Z pozostałych dwu przedstawionych projektów ciekawy jest przede wszystkim projekt Mendroka i Loeglera, który zgodnie z zapewnieniami autorów ma nawiązywać do otoczenia. I znów - czy potulne kontynuowanie kontekstu jest zawsze dobre?
W projekcie tym znajduje się na przykład formalne nawiązanie do kościoła św. Józefa. Czy obiekt sportowy który nawiązuje do obiektu sakralnego nie wydaje się pomysłem co najmniej dziwacznym? Czy związek religii ze sportem ma być aż tak oczywisty, by nie powiedzieć wulgarny?

Wracając do związków budynku stadionu z galeria handlową - jak rozumiem, stadion ma powstać w większości za pieniądze firmy Alianz. Mamy więc do czynienia z typowym w neoliberalnym mieście dyktatem prywatnego inwestora i zawłaszczania symboli i znaczeń, przetwarzaniu ich i wykorzystywaniu w czysto komercyjnych celach.
Oczywistym jest, że inwestor chętniej sfinansuje obiekt który przypomina inny obiekt z logo firmy, istniejący na świecie.
To nie powinno nikogo dziwić - kościoły też (jako obiekty reprezentujące globalną organizacje) są ( a przynajmniej były w czasach gdy ta organizacja była potęgą) do siebie podobne na całym świecie. Kościół św. Józefa jest zresztą przypadkiem szczególnym - jeśli się bowiem nie mylę, sam jest niemal dokładną kopią innego kościoła zaprojektowanego przez Bohma w Niemczech.
Jeśli tak, to wybudowanie stadionu przypominającego Alianz arenę byłoby powtórzeniem tego samego gestu, gestu jakim Centrum naznacza Peryferie.

Reasumując - gdyby stadion Górnika miał być jednym z elementów budujących tożsamość Zabrza jako miasta samodzielnego, Miasta Politycznego, jakiego jestem zwolennikiem - żaden z przedstawionych projektów by się oczywiście nie nadawał. Również sposób wyłonienia zwycięskiego projektu musiałby być zupełnie inny i musiałby angażować mieszkańców miasta. Ale tak nie jest.

Stadion Górnika jest po prostu obiektem sportowym finansowanym przez międzynarodową, globalną korporacje w prowincjonalnym mieście w kraju ,znajdującym się na obrzeżach Centrum. Jako taki obiekt, wybrany projekt wydaje się jak najbardziej odpowiedni.

dr Krzysztof Nawratek –  architekt-urbanista, autor alternatywnego planu zagospodarowania przestrzennego Rygi, prezentowanego na wystawie podczas 6. Europejskiego Biennale Miast i Planistów Miejskich w Kopenhadze w 2005 roku. Absolwent Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Od 2006 roku mieszka w Irlandii. Pracuje w Instytucie Analiz Przestrzennych i Regionalnych na Uniwersytecie w Maynooth.
Niedawno ukazała się jego książka Miasto jako idea polityczna (Ha! art 2008). Prowadzi bloga Przestrzenie i ciała