Rozmowa z Robertem Makłowiczem, dziennikarzem, pisarzem, podróżnikiem i krytykiem kulinarnym

Gdy myśli pan "mój dom", to właściwie o jakim miejscu?

Zawsze myślałem, że tworzy go cała środkowa Europa, z której wywodzi się moja bliższa i dalsza rodzina. Teraz moje rozumienie tego pojęcia o tyle się skonkretyzowało, że mieszkam i w Krakowie, i w Dalmacji. Mój dom to dziś przestrzeń rozpięta pomiędzy Krakowem a Adriatykiem.

A na Węgrzech się pan nie zadomowił? Przecież tam także jakiś hektar należy do pana?

Ale dom w tym węgierskim przypadku to za dużo powiedziane. Parę lat temu kupiliśmy z żoną zrujnowane gospodarstwo w znanych ze znakomitych win okolicach Badacsony, czyli krainie wulkanicznych wzgórz po północnej stronie Balatonu. Ale tam mieszkać się nie da, bo to tylko stare, zrujnowane gospodarstwo. Koncentruję się więc na Krakowie i Dalmacji.

A to pańskie wejście w nieruchomości czemu służyło?

Od lat marzyłem, żeby móc rozpiąć swe życie między różnymi, także klimatycznie, krajami. Przez lata wydawało mi się to nieosiągalne.

I nic racjonalnego, np. wyrachowania inwestycyjnego, w tych zakupach nie było?

Niewątpliwie były to też inwestycje, zwłaszcza w wypadku ziemi na Węgrzech. Kosztowała konkretne pieniądze, ale dużo taniej niż koło Krakowa. Zawsze chciałem mieć coś na południe od Karpat. Byłem święcie przekonany, że na Chorwację mnie nie stać, bo znałem tylko ceny ziemi nad morzem. Podkuliłem więc ogon i wtedy trafiła się okazja na Węgrzech: kawał ziemi z chałupą do rozbiórki. Kiedy dostałem kosztorys budowy nowego domu, to złapałem się za głowę, bo koszt przekraczał o połowę kredyt, jaki wziąłem na ten cel. Jeszcze rozmawiałem z architektem, a żona już grzebała w internecie. Ku naszemu zdumieniu okazało się, że w Dalmacji, o ile człowiek nie chce mieszkać na samym brzegu Adriatyku, ceny są dużo niższe niż w Polsce. Tak zatem w ramach naszego kredytu stać nas było na dom, którego nie trzeba remontować, i wiosną 2009 kupiliśmy coś takiego na półwyspie Pelješac, parędziesiąt kilometrów na północ od Dubrownika.

I można naprawdę mieszkać w dwóch tak odległych domach?

Odległych...? Tam jedzie się z Krakowa tak samo długo jak do Koszalina. Niemal do końca wygodną autostradą. Te 1300 km to tylko jeden dzień dość męczącej podróży. Ale to miejsce idealne na moją starość: ciepło, oliwki, mule, ostrygi, wino. Poza tym stosunki między ludźmi są tam tak cudownie archaiczne. Ludzi jest tam bardzo mało. Cała Dalmacja, czyli ten kawał między Zadarem na północy a Dubrownikiem na południu, ma znacznie mniej mieszkańców niż Kraków. Na Pelješacu praca jest tylko w sezonie turystycznym. Poza tym można tam uprawiać wino, doglądać gajów oliwnych albo łowić ryby. Ci nieliczni ludzie, którzy tym wszystkim się tam zajmują, są przez większość roku niezwykle złaknieni innych ludzi.

Nie musiał się pan zatem specjalnie starać, by wrosnąć w to środowisko?

Zostałem raczej w nie wciągnięty. W mojej wiosce mieszkają dwie rodziny i jedna staruszka. Dla nich jest wielką gratką, kiedy pojawia się ktoś nowy, w dodatku jeśli da się z nim porozumieć. A chorwacki to nie węgierski i na słowiańskiej bazie można się szybko uczyć języka. W rozmowach z tymi ludźmi zawsze uderza mnie, że oni naprawdę interesują się tym, co u mnie słychać, jak żyję. To nie są zdawkowe pytania, tylko takie pierwotne pragnienie rozmowy i przejęcie się drugim człowiekiem. Nie ma mnie przecież tam przez znaczną część roku, bo moje dzieci ciągle objęte są obowiązkiem szkolnym i wypełniają go w Krakowie. Spędzam tam więc jakieś trzy miesiące. Nasz dom stoi wśród winnic, do morza jest parę kilometrów, ale mamy widok na góry. To kompletna wiocha, ale cudowne miejsce.

Podkreśla pan często historyczne związki Polski z krajami, które należały do Austro-Węgier. Czy przeciętni mieszkańcy Chorwacji też przywiązują do nich wagę?

Bardzo wielką. One im imponują. Dla Chorwatów podkreślanie tysiącletniej unii z Węgrami, związków z Wiedniem i koneksji Dubrownika z Wenecją to okazja, by odróżnić się od reszty bałkańskiego poturczonego tygla. Bo to nie są takie Bałkany jak w sąsiednich Serbii czy Bośni. To przede wszystkim Europa Środkowa i Śródziemnomorze. A Polacy jeżdżą do Chorwacji od bardzo dawna. Na przykład na pamiątkę pobytu Stanisława Witkiewicza w Lovranie na Istrii, zakończonego zresztą śmiercią artysty, kilka lat temu odsłonięto tam tablicę, a w trakcie uroczystości przygrywała góralska kapela z Zakopanego.

Jako jeden z prekursorów dziennikarstwa kulinarnego ma pan poczucie sukcesu w zmienianiu polskich upodobań kulinarnych?

Kiedy patrzę, że ciągle dominuje schabowy i pomidorowa, to połowicznego. Na pewno niesamowicie poprawiła się nasza świadomość kulinarna. Przez pierwsze lata po 1989 r. wmawiano nam, że pazerni kapitaliści wciskają nam na siłę te parmezany, krewetki i wina. Wystarczy poczytać reklamy sprzed II wojny, by zobaczyć, że na rogu Wiślnej i św. Anny w Krakowie, przed 1939 r. był lokal, w którym dwa razy w tygodniu podawano świeże ostrygi prosto z Adriatyku.