Tajemnice Tworkowa: Dziecięca krypta i podziemne tunele

Świątynia powstała około roku 1694 roku. Jego powstanie mieszkańcy zawdzięczają w dużej mierze ówczesnemu właścicielowi Tworkowa - baronowi Reiswitz`owi, który jak na ironię był protestantem. Ołtarz główny jest dwukondygnacyjny i całkowicie wypełnia prezbiterium. Olejny obraz główny ukazuje Chrystusa wręczającego klucze św. Piotrowi. W tle rozpościera się morze, a w oddali widać wyspę z bazyliką św. Piotra. Skromna, ale masywna elewacja kościoła z wieżą w kształcie cebuli kontrastuje z bogatym wystrojem wnętrza, które kryje prawdziwe skarby: lożę kolatorską oraz barokową ambonę z końca XVII wieku. Te dwa zabytki są niesamowicie misternie wykonane. W całości są pokryte snycerskimi zdobieniami z motywami florystycznymi. Narożniki baldachimu kryjącego ambonę zdobią rzeźby Ojców Kościoła.

 Prawdziwa perła baroku

Podniebienie jest upiększone licznymi płaskorzeźbami. Jeszcze do niedawna cały strop kościoła był pokryty niesamowicie szczegółowymi pastelowymi freskami. Jednak obecnie tylko nad chórem widać „Sąd Ostateczny” z 1749 roku, a reszta sufitu została zamalowana na biało - prawdopodobnie  niemożliwym było odnowienie istniejących fresków i w ich miejsce wtórnie zostaną naniesione repliki 250-letnich malowideł.

W świątyni znajdują się aż trzy boczne ołtarze: św. Małgorzaty, Chrystusa Bolesnego i św. Jana Nepomucena. Mają one wysokość ok. 10 metrów, są wykonane z drewna polichromowanego, bogato zdobione florystyką jak ołtarz główny. Niegdyś istniał jeszcze jeden ołtarz za lożą kolatorską, jednak dziś pozostała po nim tylko wnęka zapełniona koronowanym obrazem Matki Boskiej z berłem i Dzieciątkiem. W kościele można zobaczyć ponadto późnorenesansowe płaskorzeźby i witraże.

Pomimo licznych działań wojennych na tym obszarze, wnętrze tworkowskiej świątyni zachowało się w bardzo dobrym stanie. Jednak zewnętrzne konstrukcje często ulegały uszkodzeniom - czy to na skutek sił natury, czy też artylerii. Z rozmowy z byłym mieszkańcem Tworkowa - dr Piotrem Cmokiem - dowiedzieć się można, że wieża sięgająca niemal 50 metrów wielokrotnie była poddawana niszczycielskiej sile natury i czynnikowi ludzkiemu. Jednym z najbardziej doraźnych uszczerbków na kondycji konstrukcji był ostrzał artyleryjski w 1945 roku. Stało się tak na skutek 2 niemieckich snajperów, którzy ukryli się w wierzy kościoła i przez trzy dni skutecznie opóźniali przemarsz wojsk radzieckich na zachód. Jednak po trzech dniach (i 112 zastrzelonych Rosjanach) wieża kościelna wraz z jej „domownikami” przestała istnieć.

Szokujące znalezisko 

Już w 1948 roku odbudowano kościół do stanu pierwotnego. Jednak w roku 1993 gdy gruntownie postanowiono odrestaurować świątynię, natrafiono na niebywałe zjawisko. Podczas prac osuszania terenu pod kościołem, pod posadzką znaleziono ukryte drzwi. Prowadziły one do krypty o wymiarach ok. 6 m x 2,5 m. Było tam 11 miedzianych sarkofagów z drewnianymi trumnami - a w nich ludzkie szczątki. Znalezisko od razu trafiło do rejestru zabytków województwa katowickiego. Dzięki finansom pozyskanym od Ministerstwa Kultury i Sztuki niezwłocznie zaczęto prace konserwatorskie nad zawartością krypty.

Po badaniach ustalono, że szczątki należą do rodziny Reiswitzów, którzy ufundowali kościół. Mimo, że byli protestantami, dzięki swoim wpływom uzyskali pozwolenie cesarza na pochówki na poświęconej ziemi. Inni protestanci byli chowani przy pątniczym kościółku św. Urbana na obrzeżach Tworkowa, gdzie później grzebano zmarłych na cholerę. Pośród 11 sarkofagów znajdowały się 2 duże i 9 małych. Metalowe sarkofagi z misternymi zdobieniami i płaskorzeźbami były bardzo zniszczone i tylko niektóre udało się odnowić.

Największym fenomenem jest liczba dzieci, które zostały złożone w rodzinnej krypcie. Jest to jedyny tak duży zespół sarkofagów dziecięcych w Polsce. Niesamowite są też stroje w jakich składano dzieci. Suknie z jedwabiu, adamaszku, z wyszywanymi wzorkami. Poza tym trumny były wyściełane atłasem, pod ciałami dzieci układano poduszki wypełnione puchem, a pod głową poduszkę z naturalnej gąbki morskiej. Najmniejszy z sarkofagów należał do zaledwie półrocznej Henrietty i można go zobaczyć wraz z innymi trumnami, które są wystawione w bocznej wnęce kościoła, tuż pod lożą kolatorską zwaną „Pańskim Pawlaczem”.

Tajemniczy tunel podziemny

W 1994 roku nałożono na wieżę 8 metrową kopułę, ważącą 5 ton. Na szczycie widnieje 3 metrowy krzyż. W 2002 roku, po wcześniejszych pracach konserwatorskich, śląski konserwator zabytków - dr Jacek Owczarek - uznał, że remont został wykonany wzorowo i nie bez przyczyny tworkowski kościół zwany jest „perłą górnośląskiego baroku”.

Na obrzeżach Tworkowa znajduje się jeszcze jeden kościół - pod wezwaniem św. Urbana, tzw. Urbanek. Obecna murowana świątynia powstała pod koniec XVIII wieku w miejsce wcześniejszej, szesnastowiecznej, drewnianej świątyni. Jest to pątnicze miejsce. Urbanek stoi w szczerym polu. Uroczystości odbywają się tam tylko 2 razy do roku. Z „polną świątynią” wiąże się wiele legend. Jedna z nich mówi o istnieniu podziemnych tuneli, które biegną od „piwnicy lodowej” tworkowskiego zamku, aż po Urbanek (odległość 2 km), w którego pobliżu znajduje się ogromny głaz. Owy kamień podobno barykaduje wejście do tunelu pełnego skarbów, jednak z każdą próbom jego odsłonięcia zapada się on coraz głębiej. Czyżby zamkowy tunel istniał naprawdę?

Artykuł pisany na podstawie wywiadu środowiskowego wśród mieszkańców Tworkowa oraz książki Anny Bindacz: "Tworków wczoraj i dziś". Czytaj część pierwszą opowieści: Cygara i piwo

**

**
Znacie inne, równie ciekawe miejsca na Górnym Śląsku i w okolicach? Chcecie zareklamować swoje miejscowości, ich historię i zabytki? Czekamy na wasze artykuły i opowieści. Ten portal tworzycie Wy!